Trang chủ
Tỷ lệ nội địa hóa ô tô tại Việt Nam thường bị đánh giá thấp, nhưng bức tranh thực tế đang thay đổi nhanh hơn nhiều người nghĩ.
Trong khi dư luận vẫn cho rằng ngành ô tô trong nước phụ thuộc chủ yếu vào linh kiện nhập khẩu, số liệu mới nhất lại cho thấy mức độ tự chủ của các hãng xe đang tăng lên đáng kể. Sản lượng xe nội địa hóa cao hơn, nhiều doanh nghiệp mở rộng sản xuất và thậm chí có hãng đặt mục tiêu chạm mốc 80% chỉ trong năm tới.
Theo báo cáo của Cục Thống kê - Bộ Tài chính, sản lượng xe sản xuất trong nước đạt khoảng 338.400 chiếc trong 3 quý đầu năm, tăng hơn 52% so với cùng kỳ năm ngoái. Dù quy mô ngành vẫn chưa sánh được các quốc gia dẫn đầu trong khu vực nhưng sự mở rộng của hoạt động lắp ráp cho thấy tiềm năng tăng trưởng lớn.
Số liệu của Hiệp hội Sản xuất Ô tô Đông Nam Á (AAF) cho thấy, trong 11 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đứng thứ tư về sản lượng nội địa trong khối ASEAN, sau Thái Lan, Indonesia và Malaysia. Một trong những nguyên nhân khiến Việt Nam chưa vươn lên thành “công xưởng” ô tô khu vực là tỷ lệ nội địa hóa vẫn còn chưa cao. Tuy vậy, mức nội địa hóa thực tế tại một số hãng xe lớn đã vượt xa con số 5 - 20% như nhiều người vẫn nhắc đến.
Tại phiên họp cấp cao “Toàn cảnh Kinh tế tư nhân Việt Nam lần thứ nhất” năm 2025, ông Vũ Văn Tiền - Chủ tịch HĐQT Geleximco nhận định, ngành công nghiệp phụ trợ của Việt Nam phát triển chậm so với kỳ vọng, dẫn đến giá trị gia tăng nội địa của sản phẩm còn thấp. Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh của ngành ô tô không hoàn toàn u ám như vậy.
Trước khi Geleximco “bắt tay” với Chery để đưa Omoda và Jaecoo vào sản xuất tại Việt Nam thì Việt Nam vốn đã là nơi đặt nhà máy của nhiều tập đoàn ô tô lớn. Toyota, Honda, Suzuki, Isuzu hay Mercedes-Benz đều có lịch sử vận hành hàng chục năm tại Việt Nam, góp phần hình thành mạng lưới công nghiệp hỗ trợ tương đối rộng và ổn định.
Đến tháng 2/2023, phần lớn các mẫu xe Toyota lắp ráp nội địa đã đạt mức nội địa hóa xấp xỉ 40% theo cách tính giá trị gia tăng của ASEAN. Riêng Toyota Vios - mẫu sedan bán chạy nhiều năm liền đạt tỷ lệ khoảng 43%. Hệ thống nhà cung cấp của Toyota khi đó đã mở rộng lên 58 đơn vị, trong đó có 12 doanh nghiệp Việt Nam trực tiếp sản xuất hơn 1.000 chủng loại linh kiện cho hãng.
Thaco cũng là một trụ cột quan trọng của ngành sản xuất ô tô trong nước. Với vai trò lắp ráp cho Kia, Mazda, Peugeot và cả BMW, doanh nghiệp này đã phát triển hệ sinh thái sản xuất linh kiện đa dạng, từ ghế ngồi, bộ dây điện, nội thất nhựa đến linh kiện composite, cụm điều hòa cho xe du lịch và xe tải. Không chỉ phục vụ thị trường nội địa, Thaco còn cung cấp linh kiện OEM cho các hãng như Hyundai, Toyota, Isuzu và Piaggio, đồng thời xuất khẩu sản phẩm sang Mỹ, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia.
VinFast - thương hiệu ô tô sinh sau đẻ muộn lại có tốc độ mở rộng chuỗi cung ứng nội địa nhanh đáng kể. Tính đến cuối năm 2024, hãng công bố đã đạt tỷ lệ nội địa hóa hơn 60% với các mẫu xe điện đang bán. Mục tiêu của VinFast là nâng con số này lên khoảng 80% vào năm 2026 thông qua việc tự sản xuất thêm các bộ phận quan trọng như thân vỏ, động cơ, hệ thống treo và nhiều linh kiện cấu thành khác.
Kinh nghiệm từ Thái Lan và Indonesia cho thấy, tỷ lệ nội địa hóa cao, tiệm cận 90% là nền tảng giúp ngành ô tô “cất cánh”. Hai quốc gia này không chỉ dẫn đầu ASEAN về sản lượng mà còn nằm trong nhóm có mức tiêu thụ ô tô lớn nhất khu vực.
Ở Việt Nam, các hãng có tỷ lệ nội địa hóa cao thường là những doanh nghiệp nắm thị phần lớn nhất thị trường. VinFast bán hơn 87.000 xe trong năm qua và dẫn đầu toàn ngành, trong khi Toyota đứng thứ hai với 66.576 xe. Điều này phản ánh quy luật quen thuộc của ngành: doanh số cao thúc đẩy nội địa hóa, nhưng nội địa hóa tốt lại cần thị trường đủ lớn để tối ưu chi phí, đây là một vòng lặp mà hãng nào vượt qua được sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt.
Sự xuất hiện liên tục của các hãng xe mới và việc nhiều doanh nghiệp nước ngoài quyết định xây dựng nhà máy tại Việt Nam đang tạo lực đẩy mạnh mẽ cho công nghiệp phụ trợ. So với cách đây hơn một thập kỷ, năng lực sản xuất linh kiện trong nước đã bước sang giai đoạn phát triển mới, vượt xa mức 5 - 20% thường được nhắc tới trước đây.
Dù vậy, để chạm đến mức nội địa hóa tương tự Thái Lan hay Indonesia, ngành ô tô Việt Nam vẫn còn phải nỗ lực đáng kể. Các hãng muốn mở rộng thị phần phải đầu tư nghiêm túc vào sản xuất, chủ động nguồn cung linh kiện thay vì phụ thuộc vào nhập khẩu. Thị trường gần 100 triệu dân đầy tiềm năng nhưng cũng khắc nghiệt: doanh nghiệp đầu tư bài bản sẽ vươn lên, còn đơn vị chậm chân có thể buộc phải rời bỏ cuộc chơi, như từng xảy Uh ra với một số hãng xe trong nhiều năm qua.
Nhìn rộng ra, những bước tiến về nội địa hóa đang đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển dài hạn của ngành ô tô Việt Nam. Với sự xuất hiện của nhiều nhà máy mới, sự mở rộng của các doanh nghiệp hiện hữu và nhu cầu thị trường ngày càng lớn, mục tiêu nâng tầm công nghiệp ô tô Việt Nam trong thập kỷ tới là hoàn toàn có cơ sở.
TH (Tuoitrethudo)
